Η κατάσταση του κράτους δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, 2020 για το κράτος δικαίου παρουσιάζει μια σύνθεση της κατάστασης του κράτους δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση κάνοντας αναφορά για το κάθε κράτος μέλος ξεχωριστά. Η έκθεση του 2020 αποτελεί τη πρώτη προσπάθεια της επιτροπή να ενισχύσει τη κοινή αντίληψη για το κράτος δικαίου.
Η αξιολόγηση καλύπτει τέσσερις πυλώνες:
• το σύστημα δικαιοσύνης,
• το πλαίσιο κατά της διαφθοράς,
• τον πλουραλισμό των μέσων ενημέρωσης
• άλλα θεσμικά ζητήματα που σχετίζονται με τους ελέγχους και τις ισορροπίες.
Τα κεφάλαια της κάθε χώρας βασίζονται σε ποιοτική αξιολόγηση που διενεργεί η Επιτροπή. Επικεντρώνονται σε μια σύνθεση σημαντικών εξελίξεων από τον Ιανουάριο του 2019 που εισήχθη με μια σύντομη πραγματική περιγραφή του νομικού και θεσμικού πλαισίου που σχετίζεται με κάθε πυλώνα. Η αξιολόγηση παρουσιάζει τόσο τις προκλήσεις όσο και τις θετικές πτυχές, συμπεριλαμβανομένων των ορθών πρακτικών. Η Επιτροπή εξασφάλισε μια συνεκτική και ισοδύναμη προσέγγιση εφαρμόζοντας την ίδια μεθοδολογία και εξετάζοντας τα ίδια θέματα σε όλα τα κράτη μέλη, διατηρώντας παράλληλα τις αναλογίες σε σχέση την υφιστάμενη κατάσταση και την εξέλιξη του κάθε κράτους μέλους.
Δεν είναι λίγες οι φορές που οι νομοταγείς πολίτες θεωρούν πως η διαφθορά δεν μπορεί να τους επηρεάσει δεδομένου ότι οι δικές τους δραστηριότητες μένουν μακριά από το έγκλημα η τη διαπλοκή. Ωστόσο η διαρκής έρευνα της LexisNexis σε σχέση με το πως επηρεάζει το κράτος δικαίου η ζωή των πολιτών δίνει την πραγματική εικόνα.
Η αύξηση του κράτους δικαίου έναντι της διαφθοράς οδηγεί σε τις κοινωνίες σε
• ψηλότερο κατά κεφαλή εισόδημα,
• μείωση των αυτοκτονιών,
• μείωση της παιδικής θνησιμότητας
• αύξηση στο προσδόκιμο ζωής.
Εδώ μπορείτε να δείτε τον σχετικό δια-δραστικό πίνακα
Η πρώτη έκθεση για το κράτος δικαίου είναι αποτέλεσμα νέου διαλόγου μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών που τροφοδοτεί την ανά χώρα ανάλυση για όλα τα κράτη μέλη. Η παρούσα έκθεση αποτελεί σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της κοινής αντίληψης για το κράτος δικαίου στην ΕΕ και της ενίσχυσης της αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Η Επιτροπή εκφράζει την ικανοποίησή της για τον ανοικτό διάλογο που διεξήχθη με όλα τα κράτη μέλη και τη δέσμευσή τους για την προετοιμασία της ανάλυσης ανά χώρα.
Στην έκθεση της επιτροπής αντικατοπτρίζεται η διαρκείς προσπάθεια όλων των χωρών να βελτιώσουν το δικαστικό τους σύστημα για να οδηγήσουν ολόκληρη την ΕΕ σε όσο το δυνατό ψηλότερα επίπεδα δικαιοσύνης. Οι πιο χαρακτηριστικές οδηγίες συγκεντρώνονται στην ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος τη ψηφιοποίηση, τη διαφάνεια και τον πλουραλισμό.
Όσον αφορά στη Κύπρο η έκθεση επισημαίνει τα ακόλουθα, ανάμεσα σε άλλα.
Από το 2019 βρίσκεται σε εξέλιξη σειρά διαρθρωτικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων του κυπριακού συστήματος απονομής δικαιοσύνης, με σκοπό να ξεπεραστούν σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά την αποδοτικότητα και την ποιότητά του. Εκκρεμεί η μεταρρύθμιση για τη σύσταση Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου και Ανώτατου Δικαστηρίου. Πολλές από αυτές τις μεταρρυθμίσεις τελούν ακόμη υπό συζήτηση ή βρίσκονται σε καθυστέρηση. Σε εξέλιξη βρίσκεται, επιπλέον, επανεξέταση της λειτουργίας της Νομικής Υπηρεσίας με σκοπό την ενίσχυση των ικανοτήτων της, συμπεριλαμβανομένων του διαχωρισμού των καθηκόντων της και των διαδικασιών της προσλήψεων.
Η Κύπρος έχει σημειώσει κάποια πρόοδο όσον αφορά την αντιμετώπιση και τη διερεύνηση της διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένων των ιδιαίτερα προβεβλημένων υποθέσεων. Ωστόσο, βασική νομοθεσία για την πρόληψη της διαφθοράς εξακολουθεί να εκκρεμεί. Η πρακτική της άσκησης πίεσης ή επιρροής από ομάδες συμφερόντων (lobbying) και η προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος εξακολουθούν να μη ρυθμίζονται νομοθετικά, ενώ δεν έχει ακόμη συσταθεί ανεξάρτητη αρχή για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Υπάρχουν κανόνες για την υποβολή δηλώσεων σχετικά με την περιουσιακή κατάσταση, αλλά το υφιστάμενο καθεστώς θα μπορούσε να βελτιωθεί περαιτέρω με την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της παρακολούθησης των σχετικών δηλώσεων.
Στην Κύπρο, η ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα πρόσβασης σε πληροφορίες προστατεύονται νομικά και επίσημα από το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το παράγωγο δίκαιο κατοχυρώνει ρητά το δικαίωμα των δημοσιογράφων να προστατεύουν τις πηγές τους και προάγει την πολυφωνία των μέσων μαζικής επικοινωνίας στον τομέα του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης. Ωστόσο, έχουν εγερθεί ερωτήματα σχετικά με την ανεξαρτησία της Αρχής Ραδιοτηλεόρασης (π.χ. όσον αφορά τις διαδικασίες διορισμού). Επιπλέον ζήτημα που προκαλεί ανησυχία είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει πλαίσιο που να εγγυάται την διαφάνεια του ιδιοκτησιακού καθεστώτος στους τομείς του έντυπου Τύπου και των ψηφιακών μέσων μαζικής επικοινωνίας, γεγονός που καθιστά δύσκολο τον εντοπισμό και την επαλήθευση των τελικών ιδιοκτητών ή των περιπτώσεων διασταυρούμενης ιδιοκτησίας στους τομείς αυτούς.
Όσον αφορά στο Ευρωπαϊκό επίπεδο, η Επιτροπή προσβλέπει στην περαιτέρω συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σε ζητήματα κράτους δικαίου και θεωρεί ότι η παρούσα έκθεση αποτελεί στέρεη βάση για περαιτέρω διοργανικό έργο. Η Επιτροπή καλεί επίσης τα εθνικά κοινοβούλια και τις εθνικές αρχές να συζητήσουν την παρούσα έκθεση, συμπεριλαμβανομένων των ειδικών ανά χώρα κεφαλαίων, και να επιδιώξουν τη μεταξύ τους στήριξη ως μια μορφή ενθάρρυνσης για τη δρομολόγηση μεταρρυθμίσεων και την αποδοχή της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Ο ευρύς κύκλος εθνικών φορέων, πέραν των κρατικών αρχών, που συμμετείχαν και συνέβαλαν σ’ αυτή τη διαδικασία, δείχνει επίσης ότι υφίσταται αίτημα διεξαγωγής διαλόγων σε εθνικό επίπεδο. Η παρούσα πρώτη έκθεση για το κράτος δικαίου αποτελεί τον θεμέλιο λίθο για μια νέα και δυναμική διαδικασία, η οποία περιλαμβάνει συνεχή διάλογο με τα κράτη μέλη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα εθνικά κοινοβούλια καθώς και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη σε εθνικό και «ενωσιακό» επίπεδο. Η Επιτροπή θα ξεκινήσει τώρα να εκπονεί την έκθεση για το κράτος δικαίου του 2021, αξιοποιώντας τις αποκτηθείσες εμπειρίες κατά το πρώτο έτος λειτουργίας του ευρωπαϊκού μηχανισμού για το κράτος δικαίου και διατηρώντας τη δυναμική ώστε να καταστήσει το κράτος δικαίου πιο ανθεκτικό στις δημοκρατίες μας. Η καλύτερη προετοιμασία θα βοηθήσει όλους τους Ευρωπαίους να αντιμετωπίσουν τις 35 προκλήσεις της πρωτόγνωρης οικονομικής, κλιματικής και υγειονομικής κρίσης, με απόλυτο σεβασμό στις κοινές αρχές και αξίες μας
Ολόκληρη η Έκθεση
Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, 2020 για το κράτος δικαίου παρουσιάζει μια σύνθεση της κατάστασης του κράτους δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση κάνοντας αναφορά για το κάθε κράτος μέλος ξεχωριστά. Η έκθεση του 2020 αποτελεί τη πρώτη προσπάθεια της επιτροπή να ενισχύσει τη κοινή αντίληψη για το κράτος δικαίου.
Η αξιολόγηση καλύπτει τέσσερις πυλώνες:
• το σύστημα δικαιοσύνης,
• το πλαίσιο κατά της διαφθοράς,
• τον πλουραλισμό των μέσων ενημέρωσης
• άλλα θεσμικά ζητήματα που σχετίζονται με τους ελέγχους και τις ισορροπίες.
Τα κεφάλαια της κάθε χώρας βασίζονται σε ποιοτική αξιολόγηση που διενεργεί η Επιτροπή. Επικεντρώνονται σε μια σύνθεση σημαντικών εξελίξεων από τον Ιανουάριο του 2019 που εισήχθη με μια σύντομη πραγματική περιγραφή του νομικού και θεσμικού πλαισίου που σχετίζεται με κάθε πυλώνα. Η αξιολόγηση παρουσιάζει τόσο τις προκλήσεις όσο και τις θετικές πτυχές, συμπεριλαμβανομένων των ορθών πρακτικών. Η Επιτροπή εξασφάλισε μια συνεκτική και ισοδύναμη προσέγγιση εφαρμόζοντας την ίδια μεθοδολογία και εξετάζοντας τα ίδια θέματα σε όλα τα κράτη μέλη, διατηρώντας παράλληλα τις αναλογίες σε σχέση την υφιστάμενη κατάσταση και την εξέλιξη του κάθε κράτους μέλους.
Δεν είναι λίγες οι φορές που οι νομοταγείς πολίτες θεωρούν πως η διαφθορά δεν μπορεί να τους επηρεάσει δεδομένου ότι οι δικές τους δραστηριότητες μένουν μακριά από το έγκλημα η τη διαπλοκή. Ωστόσο η διαρκής έρευνα της LexisNexis σε σχέση με το πως επηρεάζει το κράτος δικαίου η ζωή των πολιτών δίνει την πραγματική εικόνα.
Η αύξηση του κράτους δικαίου έναντι της διαφθοράς οδηγεί σε τις κοινωνίες σε
• ψηλότερο κατά κεφαλή εισόδημα,
• μείωση των αυτοκτονιών,
• μείωση της παιδικής θνησιμότητας
• αύξηση στο προσδόκιμο ζωής.
Εδώ μπορείτε να δείτε τον σχετικό δια-δραστικό πίνακα
Η πρώτη έκθεση για το κράτος δικαίου είναι αποτέλεσμα νέου διαλόγου μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών που τροφοδοτεί την ανά χώρα ανάλυση για όλα τα κράτη μέλη. Η παρούσα έκθεση αποτελεί σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της κοινής αντίληψης για το κράτος δικαίου στην ΕΕ και της ενίσχυσης της αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Η Επιτροπή εκφράζει την ικανοποίησή της για τον ανοικτό διάλογο που διεξήχθη με όλα τα κράτη μέλη και τη δέσμευσή τους για την προετοιμασία της ανάλυσης ανά χώρα.
Στην έκθεση της επιτροπής αντικατοπτρίζεται η διαρκείς προσπάθεια όλων των χωρών να βελτιώσουν το δικαστικό τους σύστημα για να οδηγήσουν ολόκληρη την ΕΕ σε όσο το δυνατό ψηλότερα επίπεδα δικαιοσύνης. Οι πιο χαρακτηριστικές οδηγίες συγκεντρώνονται στην ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος τη ψηφιοποίηση, τη διαφάνεια και τον πλουραλισμό.
Όσον αφορά στη Κύπρο η έκθεση επισημαίνει τα ακόλουθα, ανάμεσα σε άλλα.
Από το 2019 βρίσκεται σε εξέλιξη σειρά διαρθρωτικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων του κυπριακού συστήματος απονομής δικαιοσύνης, με σκοπό να ξεπεραστούν σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά την αποδοτικότητα και την ποιότητά του. Εκκρεμεί η μεταρρύθμιση για τη σύσταση Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου και Ανώτατου Δικαστηρίου. Πολλές από αυτές τις μεταρρυθμίσεις τελούν ακόμη υπό συζήτηση ή βρίσκονται σε καθυστέρηση. Σε εξέλιξη βρίσκεται, επιπλέον, επανεξέταση της λειτουργίας της Νομικής Υπηρεσίας με σκοπό την ενίσχυση των ικανοτήτων της, συμπεριλαμβανομένων του διαχωρισμού των καθηκόντων της και των διαδικασιών της προσλήψεων.
Η Κύπρος έχει σημειώσει κάποια πρόοδο όσον αφορά την αντιμετώπιση και τη διερεύνηση της διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένων των ιδιαίτερα προβεβλημένων υποθέσεων. Ωστόσο, βασική νομοθεσία για την πρόληψη της διαφθοράς εξακολουθεί να εκκρεμεί. Η πρακτική της άσκησης πίεσης ή επιρροής από ομάδες συμφερόντων (lobbying) και η προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος εξακολουθούν να μη ρυθμίζονται νομοθετικά, ενώ δεν έχει ακόμη συσταθεί ανεξάρτητη αρχή για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Υπάρχουν κανόνες για την υποβολή δηλώσεων σχετικά με την περιουσιακή κατάσταση, αλλά το υφιστάμενο καθεστώς θα μπορούσε να βελτιωθεί περαιτέρω με την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της παρακολούθησης των σχετικών δηλώσεων.
Στην Κύπρο, η ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα πρόσβασης σε πληροφορίες προστατεύονται νομικά και επίσημα από το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το παράγωγο δίκαιο κατοχυρώνει ρητά το δικαίωμα των δημοσιογράφων να προστατεύουν τις πηγές τους και προάγει την πολυφωνία των μέσων μαζικής επικοινωνίας στον τομέα του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης. Ωστόσο, έχουν εγερθεί ερωτήματα σχετικά με την ανεξαρτησία της Αρχής Ραδιοτηλεόρασης (π.χ. όσον αφορά τις διαδικασίες διορισμού). Επιπλέον ζήτημα που προκαλεί ανησυχία είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει πλαίσιο που να εγγυάται την διαφάνεια του ιδιοκτησιακού καθεστώτος στους τομείς του έντυπου Τύπου και των ψηφιακών μέσων μαζικής επικοινωνίας, γεγονός που καθιστά δύσκολο τον εντοπισμό και την επαλήθευση των τελικών ιδιοκτητών ή των περιπτώσεων διασταυρούμενης ιδιοκτησίας στους τομείς αυτούς.
Όσον αφορά στο Ευρωπαϊκό επίπεδο, η Επιτροπή προσβλέπει στην περαιτέρω συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σε ζητήματα κράτους δικαίου και θεωρεί ότι η παρούσα έκθεση αποτελεί στέρεη βάση για περαιτέρω διοργανικό έργο. Η Επιτροπή καλεί επίσης τα εθνικά κοινοβούλια και τις εθνικές αρχές να συζητήσουν την παρούσα έκθεση, συμπεριλαμβανομένων των ειδικών ανά χώρα κεφαλαίων, και να επιδιώξουν τη μεταξύ τους στήριξη ως μια μορφή ενθάρρυνσης για τη δρομολόγηση μεταρρυθμίσεων και την αποδοχή της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Ο ευρύς κύκλος εθνικών φορέων, πέραν των κρατικών αρχών, που συμμετείχαν και συνέβαλαν σ’ αυτή τη διαδικασία, δείχνει επίσης ότι υφίσταται αίτημα διεξαγωγής διαλόγων σε εθνικό επίπεδο. Η παρούσα πρώτη έκθεση για το κράτος δικαίου αποτελεί τον θεμέλιο λίθο για μια νέα και δυναμική διαδικασία, η οποία περιλαμβάνει συνεχή διάλογο με τα κράτη μέλη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα εθνικά κοινοβούλια καθώς και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη σε εθνικό και «ενωσιακό» επίπεδο. Η Επιτροπή θα ξεκινήσει τώρα να εκπονεί την έκθεση για το κράτος δικαίου του 2021, αξιοποιώντας τις αποκτηθείσες εμπειρίες κατά το πρώτο έτος λειτουργίας του ευρωπαϊκού μηχανισμού για το κράτος δικαίου και διατηρώντας τη δυναμική ώστε να καταστήσει το κράτος δικαίου πιο ανθεκτικό στις δημοκρατίες μας. Η καλύτερη προετοιμασία θα βοηθήσει όλους τους Ευρωπαίους να αντιμετωπίσουν τις 35 προκλήσεις της πρωτόγνωρης οικονομικής, κλιματικής και υγειονομικής κρίσης, με απόλυτο σεβασμό στις κοινές αρχές και αξίες μας
Ολόκληρη η Έκθεση